Dit feuilleton begon bij de kwalijke reputatie waar Hendrik Conscience mee zit opgescheept. De oorzaak zocht ik in het ideologische misprijzen van de literaire poortwachters van nu én, daarmee onlosmakelijk verbonden, in de toe-eigening van zijn schrijverschap door rechtse en extreemrechtse Vlaams-nationalisten. Met name de politieke recuperatie door deze nationalisten pakt extra nadelig uit vanwege…
In 1992 suggereerde Lode Wils in Van Clovis tot Happart losweg dat Hendrik Conscience mee aan de basis lag van de ‘vreemdelingenfobie’ van het Vlaams Blok. Alsof de negentiende-eeuwse schrijver de Vlaming een vreemdelingenallergie had aangekweekt die op 24 november 1991 tot een pijnlijke uitbarsting was gekomen in Vlaamse stemhokjes. Op die bewuste dag, geboekstaafd…
Simon Turchi of de Italianen te Antwerpen (1859) speelt zich in af in het zestiende-eeuwse Antwerpen, waar zich op dat ogenblik – de titel geeft het al weg – massaal Italianen komen vestigen. Ook andere buitenlanders trouwens. We schrijven 1550 en dus nog wel enkele jaren voordat religieuze twisten de lokale economie zouden ontwrichten. Na…
Jacob van Artevelde is de tweede grote roman waarin Conscience inzoomt op de ‘welvarende Vlaamse steden uit de middeleeuwen’. De Antwerpse uitgever Buschmann goot de meer dan zevenhonderd bladzijden in drie fraaie boekdelen met als extraatje een uitvouwbare kaart van het oude Gent. In de roman maakt de lezer kennis met het op historische bronnen…
De Leeuw van Vlaenderen, het kan kennelijk nooit genoeg herhaald worden, is een lofzang op de stedelijke burgerelite die zich in de veertiende eeuw aan het losmaken was van feodale beperkingen.[1] Van deze emancipatie zijn Jan Breydel (the muscles) en Pieter Deconinck (the brains) de belichaming. De titel van de roman is dan ook een…
Hendrik Conscience is na zijn dood dus verwikkeld geraakt in een botte ideeënstrijd, die vandaag een schaduw over zijn oeuvre werpt. Dat oeuvre staat in intellectuele kringen bekend als grondig fout en het hoofdbestanddeel van het probleem heet afwisselend rassenhaat, racisme, xenofobie of vreemdelingenfobie. Veel nauwkeuriger worden de aantijgingen zelden geformuleerd, en definities van deze…
De interventies van de Van Nu en Straks-ers hebben het vel van Conscience niet kunnen redden. De man die zijn volk leerde lezen werd vanaf de jaren 1920 verder ingelijfd door dat deel van de Vlaamse beweging dat zich zou verliezen in essentialistische illusies rond volk, manhaftigheid, ongerepte tradities en, daarmee almaar onlosmakelijker verbonden, raszuiverheid.…
De bovenstaande reconstructie lokt de vraag uit waar en wanneer met de thans zo vanzelfsprekende associatie tussen Conscience en racisme een begin werd gemaakt. Welnu, de vroegste sporen ervan zijn aan te treffen nauwelijks enkele jaren na de dood van de schrijver. Een voorbeeld bevat de rubriek ‘Tap in, tap uit’ die Jules De Bleye…
Doodgeknuffeld door rechtse krachten en verketterd door intellectuelen en kunstenaars: ziedaar het lot van Hendrik Conscience in Vlaanderen. Meer dan tweehonderd jaar na zijn geboorte is de schrijver, ooit uitbundiger gevierd dan de Rode Duivels vandaag, verveld tot een symbool in een aanslepende cultuuroorlog. Intussen durft geen weldenkend mens zijn boeken nog open te slaan…